Wstęp
„Kandyd, czyli optymizm” to satyryczna nowela napisana przez Woltera, jednego z najważniejszych filozofów Oświecenia. Przez całe dzieło, Wolter atakuje różne instytucje społeczne swojego czasu, w tym Kościół, rządy i systemy klasy społecznej. W tym artykule przyjrzymy się, jak Wolter krytykuje te instytucje w swoim dziele.
Krytyka Kościoła
Prawożądność i hipokryzja
Wolter często przedstawia duchownych jako hipokrytów, którzy naruszają zasady, które sami nauczają. Na przykład, w „Kandydzie”, Inkwizytor i Don Issachar walczą o uwagę Kunki, mimo że obaj są duchownymi i powinni zachowywać celibat. Wolter używa tych postaci do pokazania, że Kościół nie zawsze przestrzega własnych reguł.
Złamanie zasady „Miłości bliźniego”
W „Kandydzie” Wolter krytykuje Kościół za brak miłości bliźniego, jednej z centralnych zasad chrześcijaństwa. Na przykład, Kandyd i jego towarzysze są często odrzucani przez duchownych, kiedy najbardziej potrzebują pomocy. Wolter wyraźnie sugeruje, że Kościół nie spełnia swojego moralnego obowiązku.
Krytyka instytucji społecznych
Nierówność społeczna
Wolter nie szczędzi krytyki dla systemów klasy społecznej. W „Kandydzie”, Kandyd jest wyrzucony z raju (Westfalii), ponieważ zakochuje się w córce barona, co jest uważane za przekroczenie granic swojej klasy. Wolter krytykuje tu sztywność systemu klasowego, który uniemożliwia mobilność społeczną i prawdziwe szczęście.
Kolonializm
„Kandyd” zawiera również krytykę kolonializmu, szczególnie w odniesieniu do traktowania rdzennych mieszkańców Ameryki Południowej. Eldorado, utopijne miejsce odwiedzane przez Kandyda, jest jedynym miejscem, które nie jest zepsute przez europejski kolonializm. Wolter zdecydowanie krytykuje destrukcyjne skutki kolonializmu.
Krytyka systemów politycznych
Absolutyzm
Wolter nie stroni od krytyki absolutyzmu, systemu rządzenia, który dominował w Europie w czasach jego życia. Przykładem jest scena, w której Kandyd jest brutalnie karanie za swoją niewiedzę na temat bieżących wydarzeń politycznych. Wolter używa tego, aby pokazać, jak absolutyzm może być szkodliwy dla wolności jednostki.
Korupcja władzy
Kandyd wielokrotnie spotyka się z korupcją na wysokich szczeblach władzy, zarówno na dworze królewskim, jak i wśród duchownych. Wolter krytykuje ten stan rzeczy, pokazując, że korupcja i nadużycia władzy są powszechne wśród tych, którzy powinni służyć społeczeństwu.
Krytyka filozofii optymizmu
Złamanie idei „najlepszego z możliwych światów”
„Kandyd” jest również krytyką popularnej w XVIII wieku filozofii optymizmu, która głosiła, że żyjemy w „najlepszym z możliwych światów”. Kandyd, uczony w tej filozofii przez swojego mentora, Panglossa, doświadcza szeregu tragicznych zdarzeń, które zdecydowanie obalają tę tezę. Wolter używa tego do pokazania, że filozofia optymizmu jest naiwna i oderwana od rzeczywistości.
Podsumowanie
„Kandyd, czyli optymizm” to dzieło pełne satyry i krytyki wobec Kościoła i różnych instytucji społecznych, od systemów klasy społecznej, przez kolonializm, do korupcji na najwyższych szczeblach władzy. Wolter pokazuje, że te instytucje często nie spełniają swoich obowiązków moralnych i zamiast pomagać ludziom, często im szkodzą. Na końcu, krytykuje też filozofię optymizmu, pokazując, że jest naiwna i niezgodna z rzeczywistością.
