Buddyzm, jedna z najstarszych filozofii i praktyk duchowych, posiada własną unikalną kosmologię. W przeciwieństwie do zachodnich koncepcji kosmosu, buddyjska kosmologia skupia się na cyklicznym charakterze istnienia i wzajemnej zależności wszystkich form życia.
Część 1: Koncepcja Samsary
Samsara: Koło Wznowień
Samsara, najważniejsze pojęcie w buddyjskiej kosmologii, odnosi się do ciągłego cyklu narodzin, śmierci i odrodzenia. To jest proces, który nieustannie perpetuuje cierpienie i jest centralnym elementem nauczania Buddy o Czterech Szlachetnych Prawdach.
Część 2: Rzeczywistość Świata
Trzy Światy
Buddyjska kosmologia dzieli rzeczywistość na trzy „światy” (lub „dziedziny”): Kāmaloka (świat zmysłów), Rūpaloka (świat formy) i Arūpaloka (świat formy niekształtnej). Kāmaloka jest najniższym, podczas gdy Arūpaloka jest najwyższym.
Kāmaloka
Kāmaloka (świat zmysłów) składa się z sześciu „królestw” lub „sfer” istnienia: piekła, głodnych duchów (Pretas), zwierząt, ludzi, półbogów (Asuras) i bogów (Devas).
Rūpaloka i Arūpaloka
Rūpaloka i Arūpaloka są bardziej subtelne sfery istnienia, związane z medytacyjnymi osiągnięciami i stanami umysłu wolnymi od pożądania zmysłowego.
Część 3: Koncepcja Czasu i Przestrzeni
Kalpa: Jednostka Czasu
W buddyjskiej kosmologii, kalpa jest bardzo długim okresem czasu, którym mierzone są cykle samsary. Istnieją różne definicje kalpy, ale ogólnie uważa się, że to okres od momentu powstania świata do jego zniszczenia i odnowienia.
Mount Meru: Centrum Wszechświata
Buddyjski wszechświat jest przedstawiany jako system galaktycznych grup z centralnym światem zwieńczonym górą Meru, symbolicznym osią wszechświata. Wokół góry Meru znajdują się cztery kontynenty, które są domem dla ludzi.
Część 4: Poza Samsarą
Nirwana
Nirwana jest ostatecznym celem buddyzmu, stanem poza cyklem samsary. To jest stan uświadomienia, wolności i błogiego pokoju.
Część 5: Zrozumienie Buddyjskiej Kosmologii
Pogląd na Kosmos
Buddyjska kosmologia jest różnorodna i skomplikowana, ale najważniejsza jest idea, że kosmos nie jest ani absolutny, ani niezmienny. Jest to dynamiczne pole istnienia, które jest nieustannie w ruchu i zmianie. Nie ma początku ani końca, jest tylko ciągłe przejawianie się i znikanie form.
Przejściowość
Jednym z kluczowych elementów buddyjskiego pojmowania kosmosu jest pojęcie „anicca” lub „przejściowość”. Wszystko, co istnieje, jest z natury tymczasowe i podlega ciągłej zmianie.
Bezjaźniowość
Inną kluczową zasadą jest „anatta” lub „bezjaźniowość”. Buddyjska kosmologia zaprzecza istnieniu stałego, niezmieniającego się „ja” lub „duszy”. Zamiast tego istota ludzka składa się z pięciu składników (skandhas): formy ciała, uczucia, percepcje, formacje mentalne i świadomość.
Część 6: Kosmologia a Medytacja
Buddyjska kosmologia i medytacja są nierozerwalnie związane. Poprzez praktykę medytacji można doświadczyć bezpośrednio zasad kosmologicznych buddyzmu.
Doświadczenie Przejściowości
Na przykład, poprzez świadome obserwowanie oddechu, można doświadczyć bezpośrednio zmienności wszystkich zjawisk – jak oddech wchodzi i wychodzi, jak uczucia pojawiają się i znikają.
Przez Medytację do Nirwany
Poprzez medytację można również zrozumieć naturę nirwany jako wolności od cyklu narodzin, śmierci i odrodzenia. Dąży się do tego poprzez rozwijanie mądrości, etyki i skupienia, trzech filarów praktyki buddyjskiej.
Część 7: Wnioski
Kosmologia buddyzmu oferuje unikalny i wnikliwy ogląd na naturę rzeczywistości. Choć może być skomplikowana w swojej szczegółowości, jej centralne idee – takie jak Samsara, Nirwana, przemijalność i bezjaźniowość – są fundamentalne dla zrozumienia buddyzmu. Poprzez zrozumienie i doświadczenie tych idei w praktyce, można dążyć do ostatecznego celu buddyjskiego – osiągnięcia Nirwany, wyzwolenia od cierpienia i cyklu odrodzenia.
